Jawel

Ze komen eraan! De literatuurdarwinisten!

Soon after reading "The Naked Ape," Gottschall reread the "Iliad," one of his
favorite books: "As always," he writes in the introduction to "The Literary
Animal," "Homer made my bones flex and ache under the weight of all the terror
and beauty of the human condition. But this time around I also experienced the
'Iliad' as a drama of naked apes - strutting, preening, fighting, tattooing
their chests and bellowing their power in fierce competition for social
dominance, desirable mates and material resources."

Nu ja, laten we hopen dat het een rage wordt. Laten we zelfs hopen dat het minder reductieve lezingen oplevert dan de volgende:

Consider Mrs. Bennet, Elizabeth's mother. Jane Austen calls her "invariably
silly," and most critics over nearly two centuries have agreed. But for Literary
Darwinists, her marriage obsession makes sense, because she also has a stake in
what is going on. If one of her daughters has a child, Mrs. Bennet will have
further passed on her genetic material, fulfilling the ultimate aim of living
things according to some evolutionary theorists: the replication of one's genes.

Welk exegetisch probleem heeft de literatuurdarwinist hier nu eigenlijk opgelost? Geen enkel. Hij heeft een min of meer complex romanpersonage gereduceerd tot zijn eigen platte mensbeeld (een pleonasme). En met een behoorlijke dosis tekstextern geweld wel te verstaan. Als we in een dergelijke leeswijze volharden, dan is uiteindelijk elk personage hetzelfde, wordt elke handeling gemotiveerd door dezelfde biologische hardware, en is uiteindelijk ieder boek hetzelfde. Of nee: ieder goed boek. Want: "the most effective and truest works of literature are those that reference or exemplify these basic facts".

Maar is Mrs. Bennet nu werkelijk minder "silly", nu we "weten" dat ze gewoon haar natuur volgt? Natuurlijk niet. Netzomin als een aanrander, die zich beroept op darwinistische principes, zich minder schuldig zou mogen voelen. Waardering -- "silly", "schuldig", etc. -- is iets tussen mensen -- tussen personages, tussen lezers en boeken --, niet tussen een aap en zijn onderzoeker.

Mrs. Bennet heeft bovendien helemaal geen genen. Ze bestaat uit woorden. Het is de lezer die beslist of ze wel of niet begrepen wordt als de representatie van een naakte aap, en zo ja, of dat dan ook haar "essentie" is. Dat is óók een morele beslissing: een waardering van het personage. De wens dat literatuur de "basic facts" van de biologie moet representeren is geen waardevrije wens, hoe waardevrij de wetenschap in kwestie ook mag zijn.

Maar laten we hopen dat het boek beter is dan wat ik op basis van de bespreking durf te verwachten, en laten we hopen dat het wat wordt, het literatuurdarwinisme. Dan staat er weer eens echt wat op het spel, en wie weet wordt zelfs "humanisme" weer een term met enige positieve connotaties in de academie. "Zonder het schaamlapje van een zekere beschavingsideologie staat de literatuur voor lul," schrijft Marc Reugebrink in een schijnbaar heel andere context. Dat laatste woord moeten we in dit geval behoorlijk letterlijk nemen. (Hoewel natuurlijk ook slechts een vlezig instrument van het verrassend immateriële DNA, etc.)

Meer links: hier en hier.

*

Klaar met de New York Times? Lees eens Der Spiegel: in het Engels! Er wordt werkelijk geen toevalligheid betekenisloos gelaten in de poging de rellen in Frankrijk tot de Koran en de grot van Bin Laden te herleiden:

It was merely a coincidence that Queen Elizabeth and British Prime Minister Tony
Blair met with the family members of the 52 victims of the London subway and bus
bombings last Tuesday to officially mourn their deaths on July 7. And it was
also nothing but a coincidence that last Wednesday was the anniversary of the
murder of Dutch filmmaker Theo van Gogh by an Islamic extremist. But these are
highly symbolic coincidences that have not gone unnoticed, as evidenced by a
recent story in Time magazine that describes a "Generation Jihad" forming in Old
Europe.

Wat staat hier? Twee toevalligheden zijn symbolisch, omdat? Omdat de conclusie al getrokken is. En die is minder gebaseerd op analyse dan op associatieve logica: steen gooiende allochtoon in Parijs = Palestijn in Israël = Intifada = Jihad = O, dat arme Oude Europa. Er zijn islamtische gebedsruimtes in EuroDisney! Omg wtf!? Ons eigen EuroDisney!

Het artikel illustreert de foto's i.p.v. andersom.

En natuurlijk -- als was het een boek van Houellebecq -- moet er een verwijzing naar Mei 68 in:

The Molotov cocktails, the stone throwers and the fanaticism are all reminiscent
of the student riots of 1968. But this time the rioters are not the avant-garde,
their leaders no leftist intellectuals like Jean-Paul Sartre or Daniel
Cohn-Bendit.

Blanke babyboomers deden alles veel beter, zoals bekend, zelfs auto's in de fik steken. (Is dat trouwens geen onzin, wat betreft die intellectuele leiders? Liepen Sartre c.s. niet achter de feiten aan? En hoe oud was Cohn-Bendit?) Maar goed, een progressieve gebeurtenis kan ik hier ook niet in zien. Dat weerhoudt niet iedereen ervan te klinken als Mao Zedong:

"We were too soft. The days of drinking tea are over," says Dutch Minister of
Immigration Rita Verdonk, who has adopted a hard-line approach toward
troublemakers.

"A hard-line approach to troublemakers"? Als we dan toch aan het associëren zijn: hier.